Asparagus

Краток филм со антидетерминистичка поента. Во приказната се вметнати момче и девојче кои преку софистицирана технологија ќе си ја видат иднината со претпоставка да се во врска. Потоа самите ќе одлучат дали ќе ја изберат таа иднина.

Инаку, жанрот е драма со научна фантастика. Ѕci-fi елементите се само позадински детали од приказната, во предна скица е влијание на љубовта врз разумот, а тоа се отсликува токму во моментот на одлуката после видената иднина, од каде и се провлекува самата антидетерминистичка поента и ја заокружува приказната.

Патем, десетина секунди пред четвртата минута од видеото се соопштува дека билката Аспарагус првпат била одгледувана од антички Македонци!

Read More

Кон филмот “Adjustment Bureau”

Постојат нешта кои инспирираат, можеби тоа се нештата кои ја будат магијата во тебе наречена љубов. Нели, инспирацијата ја најдов толку блиску со љубовта што можеби сум убеден дека овие два поими се во крвна врска, можеби сестри, или братучетки, во најмала рака. Нештата кои (најмногу) ме инспирираат се луѓето, но и филмови. Всушност кого не? Но и музика, а и уште многу предмети и чуда, кои постојат реално или се само фиктивни, сеедно. Уметноста создава љубов, а и љубовта создава уметност.

.

Филмот кој сакав да ставам во рамка за некогаш подетално пак да се потсетам на него, се вика ‘The Adjustment Bureau’.  Се најдов себе си како истиот го оценувам на criticker.com со цели 99 поени, што ми се случува само втор пат (првиот беше со The Legend of 1900), од 287 рангирани филмови таму. Филмот е романса со sci-fi елементи (омилената комбинација), но сметам дека поентата му е доста објективна, што ги трга на страна моите субјективни омилености кон филмот.

.

Се замислува приказна каде што постои детерминација од суштества од друг свет, кои се моќни за да го спроведат тоа во оваа планета. Во последно време многу често се отвараат прашањата за човековата слободна волја, па научната фантастика овде наоѓа начин да ја објасни т.е. искористи и оваа дупка односно нејаснотија кај збунетите физичари и психолози. Замислата е дека овие надмоќни суштества ги донесуваат одлуките наместо нас. Тие го правеле тоа до 1910 година каде што направиле пауза за да ја проследат нашата способност за управување со светот, но ние „паднавме на тестот“ и за малку ќе ја експлодиравме планетата. Па ете ги детерминисците назад на работа. Тие до денес и потаму, го учат светот на слободната волја, земајќи му ја. Мет Дејмон (Matt Damon) е во главна улога, заедно со Емили Блант (Emily Blunt). Дејмон ќе го направи оној прв мал чекор за себе а голем за човештвото, тој ќе ја победи битката што требаше да му ја одземе слободната волја, и ќе си ја врати назад. Тој тоа го прави со љубов, тој тоа го прави со инспирација.

.

Девојката која во приказнава е енормно хемиски поврзана со него, според планот на луѓето кои го спроведуваат детерминизмот, требаше да се запознае со него уште во 70-тите, но планот се сменил, па уште еднаш во 80-тите, но пак доаѓа до промена на планот, а овој пат кога токму тие намерно му ја донесуваат за да ја запознае, иако според планот не смее никогаш повторно да ја види, тие двајца ќе се поврзат толку силно, што ќе се создаде вистински хаос при обид за нивно разделување. Причината поради која овие намерно ги запознаваат е токму инспирацијата која девојката треба/ќе му ја пробуди на Дејмон за следниот губитнички говор (инаку предходно губи на политички избори). Говорот ќе биде толку искрен и инспиративен што ќе направи вистинска револуција кај американскиот народ, по што станува повторно сакан од луѓето и се движи кон победа на следните претседателски избори. Причината зошто тие двајца според планот не требаше никогаш повторно да се сретнат е: ако бидат заедно неговиот сон нема да се случи, а ниту нејзиниот – да стане славна танчерка (а е не вистински пат за тоа). Откако од детерминувачите ќе им се обајсни причината за нивна разделба, тие ќе одлучат да ги отфрлат соновите на животот и да бидат заедно. Тоа ќе инспирира еден член од суштествата што се грижат сѐ да оди според планот, да го убеди односно инспирира главниот меѓу нив (кој го пишува планот) да ја едитира книгата со планови.

.

Оттука изникнува самопрашањето: дали ние би се откажале од нашите најголеми соништа за успех во животот, за да бидеме со личноста која (поради одредени причини) е хемиски поврзана со нас? И дали оваа одлука одлучува дали ние ќе имаме или не, слободна волја? Или „ако се запрашаме себе си што би одбрале – успун без врв или понор без дно, што би одбрале?“* Чудниве прашања ме размислуваат дека можеби одлуката да паѓаме е будењето на слободна волја во нас. Дека успехот е оковување синџири на својата слободна волја. Зошто? – Затоа што сме слободни во тоа, додека успешноста ни зависи од многу други, на кои им должиме услуги.

.

На пат ни е една голема лекција поврзана со слободната волја, љубовта и инспирацијата; која треба да ја одживееме за да ја сфатиме онолку колку е потребно за да направиме неколку промени поради тоа. Филмот е само блиц на чиста свесност околу прашањава, која во следниот миг ќе исчезне и ние ќе продолжиме со слободен или помалку слободен, а сопствен – живот.

Трејлер:

*копирајт на фразата – М. Ј.

Read More

Изострена љубов и (не)простениот глас (кон „Читачот“ – Бернхард Шлинк)

„Не се плашам од ништо. Колку е поголемо моето страдање, толку е поголема мојата способност да љубам, страдањето единствено ја зголемува мојата љубов. Тоа ќе ја изостри, прости му го гласот. “

-Бернхард Шлинк

Бернхард Шлинк е големиот германски писател кој со неговото маестрално дело „Читачот“, впечатливо отсликува една поствоена и морално ранлива флуидност на животот во Германија после втората светска војна. Го воздигнува чувствителниот и драмски елемент во една силна животна приказна протегајќи ја во релација меѓу два главни лика: Мајкл Берг и два пати постарата Хана Шмиц. Љубовта меѓу нив е главниот немир, но и морална отстапка која Хана ќе ја направи по втор пат во животот.

Почетокот го воведува читателот во една поствоена атмосфера рефлектирана врз сиромаштијата, гладот и болеста. Мајкл Берг го запознаваме на петнаесет годишна возраст кој е болен од жолтица веќе неколку дена, неговата физичка слабост ќе го разочара од себеси и ќе се исповрати допрен на ѕидот на една куќа, тогаш ќе се засрами уште повеќе. Но тоа е клучниот момент во целиот негов живот бидејќи тука ја запознава Хана која ќе му помогне чувствувајќи го во себе мајчинскиот инстинкт, ќе му ги измие устата и рацете и ќе ја сочувствува неговата слабост и плач предизвикан од срам.

„Таа го почувствува мојот поглед. Пред да го земе другиот чорап, подзастана, се сврте кон вратата и ме погледна во очи. Не знаев како ме гледа – зачудено. Прашалнички, со разбирање, прекорувачки. Се заруменив.“

После некое време нивните средби ќе зачестат и ќе разгорат љубов. Љубов која е завиткана во тајна и претпазливост, но и исполнета со секс, заедничко сапунење во када, и читање книги. Кога Мајкл почнува да ѝ чита од „Одисеја“, „Хак Фин“ и „Дамата со малото куче“, нивната љубов станува сериозна, а со тоа се продлабочува и моралниот проблем поради огромната разлика во нивните години. На Мајкл му е јасно дека таа е постара, но не може да определи точно, се заљубува без важност на годините на Хана, кои се точно два пати повеќе од неговите.

„Тешко се проценува возраста која не си ја доживеал и не си ни блиску до неа.“

Бернхард го задава страствениот повик на љубовта семиотички транспонирана преку гласното читање на Мајкл. Нивната релација станува секојдневна маршута која колку повеќе се зацврстува, толку повеќе се доближува до кулминацијата и, секако крахот. Нивната љубов завршува со исчезнувањето на Хана, и оставеното скршено срце на Мајкл кој ќе мора да се помири со тоа под влијание на времето. Времето и ќе го порасне, но она што вистински ќе го оформи е богатото исксутво од љубовта со Хана, таа всушност емотивно го созрева неговиот дух. Страдањето по неа го изострува чувствителниот дострел, ја прецедува љубовта онолку пати колку што е потребно за да биде доволно густо концентрирана и, вистински чиста.

Хана носи бреме на вина кое ја крши нејзината цврстина и ранливоста ѝ задава казна врз себе. Таа мора да се казни поради тајната љубововна афера со младиот Мајкл, и се решава на заминување во друг град, со што долготрајно ќе исчезне од животот на Мајкл. Тоа е нејзината прва казна, која ќе треба да го исправи Мајкл кон нормалниот тек на живот, и ќе го направи тоа. Тие двајца се несразмерна спротивност, тие мора да завршат. Но тие пак ќе се видат, точно по осум години.

Како одраз на бумерангот, како акција – реакција, како карма; така и животот ни ги враќа нештата, одамна турнати под тепих. Нараторот ќе создаде силна амбиваленција и ќе го отвори филозовско психолошкиот темел на јадрото на романот; со повторното видување на Хана, во судска сала. Мајкл е набљудувач со група студенти по право, додека Хана е оптуженикот за воено злосторство во времето на нејзиното стражарење во Аушвиц. Внесениот нов бран во романот, овој пат криминалистички, создава филозовско морален процес и напнатост кај читателот. Но воедно и вистински удар во заплетот на една нова приказна, и разрешница на една стара љубовна афера. Мајкл чувствува амбивалентација, измешаност на љубов и омраза, на бес и вина. Тој ја наоѓа Хана како невина во процесот, бидејќи само тој знае дека е таа неписмена и не го напишала извештајот за нејзината наредба на неспасување на запалените евреи во затворена црква. Сепак неговата емотивна разнишаност во тој момент е она што ќе го заслепи и ќе го турне на страната на Хана. Обвинителниот случај е сепак комплексно претставен, но тоа често се случува кога моралот е ставен на масата за разрешување, тој нема јасни граници и е различен во секое општество. Но Хана сепак имала морална обрска да ги отвори вратите на црквата, но не го сторила тоа, па судот ќе ја најде како виновна. Пентата на писателот со претставувањето на еден ранлив и чувствителен лик како Хана, во една фашистичка униформа, е можеби дека ранливоста и несигурноста можат да бидат дел од каузалниот јазол на сечија погрешна постапка или во овој случај неутралност која претставува скапа морална отстапка. Мајкл сепак не може да се соочи со вината на Хана, имајќи ја во предвид нејзината љубов, чистина, нежност. Тој започнува недоверба кон законот и моралните принципи.

„Што е законот? Дали е тоа она што пишува во книгите, или е всушност она прописното и следено од општеството? Или закон е тоа што мора да е прописно и следено без да е важно дали е во книгите, доколку нештата практично би функционирале?“

Комплексниот дискурс на приказната не завршува, тој ќе го следи протогонистот целиот живот. Хана ќе ја осудат на доживотна робија, а Мајкл ќе го продолжи животот, повторно разделен од Хана, и пак по нејзина вина, но и нејзина казна. Читателот е оставен во когнитивна контемплација за моралитетот, казната, љубовта и „што понатаму“.

После многу години копнежот по трет пат се враќа во Мајкл, по острата љубов, а на Хана - по незаборавениот и непростениот глас на нејзиниот читач. Третото нивно навраќање кон вечниот отпечаток на љубовната афера, го заокружува и појавува високиот дострел на прочистената со страдања, љубов, вистина, сеќавања, животна приказна, тајна. Мајкл е веќе оженет и татко на возрасна ќерка, ја посетува Хана во затвор, а таа веќе во старечки години, одеднаш ја рефлексично ја враќа младоста и забранетата љубовна афера која се простира безвременски во целиот тек на нивните животи; и му се обраќа со „малечок“. Понатамошните нивни дружења продолжуваат кога Мајкл ќе продолжи да ѝ чита и снименото читање ќе ѝ го праќа во касети.

Со зачестување на овој ритуал, Хана се соживува со слушањето и наеднаш одлучува да се описменува, па последните денови од затворската казна ќе ги помине учејќи се да чита и пишува. Тој на времето духовно созреваше преку нејзината љубов, а таа сега писмено, преку неговото читање. Љубовната нишка повторно зажарува преку спомени и минатото, но кај Хана по помилувањето на затворската казна се појавува страв остантите години да ги помине на терет на Мајкл, и решава да си го одзеде животот. Тука завршува љубовниот рефлекс на аферата, приказната, копнежот рефлектиран од минатото и жарот на една човечка судбина. Нејзината последна желба писмено ја предава на Мајкл. Имено го моли нејзините заштедени пари да ѝ ги даде на единствената преживеана еврејка од нејзиниот фашистички чин кој ќе го плати со животот. Мајкл ѝ ја исполнува желбата.

„Јас ќе бидам единствениот ангел кој ти е потребен. Ќе го напуштиш животот дури многу поубаво отколку кога влезе. Рајот ќе те пречека, ќе те погледне и ќе ти каже: Само едно нешто може да ја исполни душата правејќи ја комплетна, а тоа е љубовта.“

Филозовско моралниот елемент вткајан во една љубовна драма, го бои романот со некоја магичност на спојувањето, во која се огледува вистината. Вистина во приказна, во драма, во живот. Или приказна за животот, драмата и вистината. Дали е тажна или среќна, е занемарувачки детал пред осознавањето дека е вистина. Чувствувањето дека е вистина.

„Колку тажна приказна. Размислував долго. Не дека сега мислам дека е среќна, но мислам дека е вистина, а прашањето дали е среќна или тажна е небитно наспроти вистинитоста.“

Читачот на крајот останува единствено со својата курцијалност во приказната. Човечкиот живот е преголем за да се смести во приказна, тој продолжува со себе, тој самиот на себе е приказна, судбина, вистина..

___________

Трејлер од филм по истоимениот роман:

Kнигата во англиска ПДФ верзија: http://bit.ly/e051SL

Официјален сајт на филмот: http://thereader-movie.com

Read More